Một số ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của Thư viện Nguyễn Thúc Hào

Trong những năm qua, sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin (CNTT), đặc biệt là cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 với xu hướng phát triển dựa trên nền tảng tích hợp cao độ của hệ thống kết nối số hóa - vật lý - sinh học với sự đột phá của Internet vạn vật và trí tuệ nhân tạo đã tác động mạnh mẽ đến mọi mặt đời sống kinh tế - xã hội. Hiện nay, ứng dụng CNTT trong lĩnh vực thư viện đang được triển khai và đã thu được một số kết quả bước đầu, đặc biệt trong công tác phục vụ các thầy, cô giáo, các bạn học sinh, sinh viên và các bạn đọc khác tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Nguyễn Thúc Hào, Trường Đại học Vinh.

Công tác phục vụ bạn đọc hay việc tổ chức phục vụ tài liệu cho người đọc là một hoạt động của thư viện nhằm thúc đẩy phát triển và thỏa mãn nhu cầu của người đọc tài liệu qua việc tuyên truyền, hướng dẫn và cung cấp tài liệu dưới nhiều hình thức. Phục vụ bạn đọc là khâu cuối cùng của dây chuyền thông tin (đường đi của sách), là cơ sở chính để kiểm tra, đánh giá lại các khâu khác trong thư viện. Cuối cùng, công tác phục vụ bạn đọc là hoạt động bề nổi có tính chất quyết định sự tồn tại và phát triển của thư viện.

Với ý nghĩa đó, phục vụ bạn đọc luôn là công tác quan trọng nhất của Trung tâm Thông tin - Thư viện Nguyễn Thúc Hào. Thông qua hoạt động này, vốn tài liệu của thư viện mới được sử dụng có hiệu quả, nguồn tri thức mới được tiếp cận và phát huy trong cộng đồng xã hội. Qua đó, góp phần khẳng định vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ và nâng tầm giá trị, ý nghĩa của thư viện đối với cộng đồng xã hội.

Việc ứng dụng CNTT được triển khai nhằm nâng cao hiệu quả phục vụ và thu hút độc giả; đồng thời cũng tác động tích cực tới công tác quản lý bạn đọc của bộ phận thủ thư, cán bộ thư viện. Thông qua sử dụng các thiết bị hiện đại như máy tính, mạng internet, đặc biệt là hệ thống phần mềm quản lý thư viện và website, người đọc dễ dàng tiếp cận tới hệ thống thư mục, mục lục tài liệu của thư viện để từ đó nhanh chóng lựa chọn được những cuốn sách phù hợp với nhu cầu. Công đoạn tìm kiếm tài liệu được rút ngắn về thời gian và công sức, người đọc cũng tìm được tài liệu đúng với đề tài, tránh được việc lúng túng không tìm ra cuốn sách theo nhu cầu.

Tại Trung tâm Thông tin - Thư viện Nguyễn Thúc Hào, nhiều năm qua đơn vị đã chú trọng ứng dụng CNTT trong công tác phục vụ bạn đọc. Để phù hợp với nhiều đối tượng độc giả, Thư viện sử dụng song song hai hình thức tra cứu thông tin là truyền thống (hệ thống tủ phích mục lục) và hiện đại (phần mềm thư viện số), từ đó đặt nền móng cho việc xây dựng thư viện điện tử. Các giải pháp xây dựng thư viện điện tử đã được triển khai mạnh mẽ từ năm 2013 đến nay. Trong đó tập trung đầu tư trang thiết bị phần cứng và phần mềm quản trị thư viện chuyên dụng để số hóa các nguồn tài liệu đang lưu trữ; nâng cấp sửa chữa hạ tầng mạng, chuyển đổi cơ sở dữ liệu, tạo lập ngân hàng dữ liệu số; triển khai hệ thống quản lý công tác phục vụ bạn đọc, đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ; xây dựng cơ sở dữ liệu số hóa toàn văn. Từ năm 2013, Trung tâm đã sử dụng phần mềm quản lý thư viện tổng thể Kipos có nhiều tính năng, đa dạng phương thức hoạt động, quản lý thư viện trên môi trường mạng nội bộ và mạng internet.

Hiện nay, cơ bản Trung tâm Thông tin - Thư viện Nguyễn Thúc Hào đã xây dựng thành công mô hình thư viện điện tử với những tiêu chuẩn cần thiết: (1) trang bị đầy đủ thiết bị phần cứng và phần mềm quản trị thư viện chuyên dụng (có khả năng số hóa tài liệu và xuất dữ liệu dưới nhiều dạng vật mang tin khác nhau như giấy, đĩa CD, DVD...) tạo lập cơ sở dữ liệu số, quản lý tài liệu và phục vụ bạn đọc; (2) bảo trì, nâng cấp hệ thống hạ tầng mạng iternet; (3) đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ. Đồng thời, phát huy ngày càng mạnh mẽ vai trò của trang thông tin điện tử https://thuvien.vinhuni.edu.vn, đó vừa là kênh truyền tải thông tin về hoạt động thư viện, vừa cung cấp, giới thiệu các thư mục sách, tài liệu tiêu biểu và có giá trị để phục vụ nhu cầu tìm kiếm thông tin từ xa của độc giả. Nhờ những đổi mới và ứng dụng CNTT trong công tác phục vụ bạn đọc đã góp phần duy trì và thu hút được lượng bạn đọc đến với trung tâm. Trong năm 2024, Thư viện đã phục vụ hơn 170 nghìn lượt bạn đọc đến sử dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị và khai thác tài liệu, giáo trình, tư liệu, sách, báo, tạp chí... để phục vụ học tập, nghiên cứu, sinh hoạt học thuật và các hoạt động ngoại khóa, giải trí.

Trong thời gian tới, Trung tâm Thông tin - Thư viện Nguyễn Thúc Hào, Trường Đại học Vinh sẽ tiếp tục đổi mởi, cải tiến và nâng cao việc ứng dụng CNTT vào công tác quản lý và chuyên môn. Chú trọng ứng dụng CNTT vào phục vụ bạn đọc, công tác số hóa tài liệu và cung cấp một số dịch vụ mới như dịch vụ tra cứu internet, dịch vụ cung cấp thông tin, dịch vụ hỏi - đáp, chia sẻ tài nguyên qua mạng, mượn tài liệu liên thư viện… Từ đó tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người dùng tin khai thác trực tiếp, sử dụng các sản phẩm và dịch vụ thông tin của Thư viện, đảm bảo các vấn đề liên quan đến pháp lý, bản quyền và sở hữu trí tuệ cho các nguồn thông tin số.